Allegorieën
Slapende figuren verschijnen voor het eerst in hellenistische beeldhouwwerken, met name een beroemde Ariadne en een slapende faun, loom achteroverliggend in een sensuele houding. Beide geven door het ongecontroleerde van hun houding en gebaren uitdrukking aan een nieuw besef van het instinctieve in de menselijke natuur. Hun onbewuste lichaamsreacties verraden een tijdelijke scheiding van lichaam en geest. Een bijzonder fraai bronzen beeld toont de volledige ontspanning van een vermoeid kind in diepe slaap, de beentjes van elkaar, één arm losjes over het lichaam; het zachte kindervlees met kuiltjes is levensecht weergegeven (5.14). Uit de gevederde vleugels blijkt echter dat het geen gewoon kind is. Gewoonlijk wordt het geïdentificeerd als de god van de liefde, Eros, zoon van Aphrodite, maar waarom hij slapend is uitgebeeld, is nogal raadselachtig. Vertegenwoordigt hij de rust die men vindt als de verlangens het zwijgen is opgelegd, zoals de Stoïcijnen geloofden? Of is hij een ander personificatie die de accentverschuiving illustreert waarop wij al eerder hebben gewezen in verband met het hellenistisch denken, in de richting van innerlijk leven en zelfbespiegeling, de wijsgerige systemen van distantie? Een afdoend antwoord is niet mogelijk, maar het feit dat dergelijke vragen gesteld kunnen worden duidt erop dat het bereik van de hellenistische kunst steeds groter werd.
In deze samenhang verschijnt de allegorie (wat letterlijk ‘iets anders zeggen’ betekend) voor het eerst in de Europese kunst. Omstreeks de 2e eeuw v. Chr. Hadden de Griekse goden veel verloren van hun geloofwaardigheid als bewoners van een superieure wereld die het leven van de mensheid in het ondermaanse beïnvloeden. In de kunst van het hellenisme worden zij meer en meer personificaties – van liefde, door, wijsheid, moed, en zelfs van abstracties als genegenheid, geluk, strijd en vergeetachtigheid, begrippen die niet eerder vergoddelijkt waren. Lysippus maakte een beeld van de Gelegenheid ( omschrijving beeld) . Dergelijke beelden diende men te ‘lezen’.
Het Griekse beeld van een godheid, een heros of een atleet was iets zelfstandigs geweest, een ding op zichzelf. In de hellenistische wereld konden zulke gestalten een allegorische betekenis ontlenen aan hun context.
(voorbeeld : 2 verschillende Nike beelden)
Een voorliefde voor het kleine en verfijnde werd gecombineerd met een neiging tot het grote en het grootse; beide uitersten werden typerend voor het hellenisme en contrasteerden sterk met de doelstellingen van de Griekse kunstenaars uit de 5e eeuw en hun ideaal van het ‘gulden midden’ .
Wat snap ik niet?
Over het beeld van Ariadne en een faun die door hun houding en gebaren uitdrukking geven aan een nieuw besef van het instictieve in de menselijke natuur.
“ik snap de woorden wel maar de inhoudelijke betekenis van deze zin snap ik niet.”
Analyse : in deze periode komt er een nieuwe manier van kijken naar de menselijke natuur. Dat zie je in de beelden uit die nieuwe periode (hellenisme). De menselijke natuur waar over gesproken wordt heeft te maken met de menselijke instincten zoals : slapen, liefde, sensualiteit en vergeleken met beelden uit de vorige perioden gaat het meer om helden,atleten en hun grootsheid.
Over het beeld van Ariadne en de faun wordt ook gezegd : de onbewuste lichaamsreacties verraden een tijdelijke scheiding van lichaam en geest.
Analyse : Hun houding heeft iets sensueels maar in hun hoofd zin ze daar totaal niet meer bezig.
Het lichaam blijft achter waar ze slapen maar hun geest kan overal zijn. Het feit dat ze zich er niet van bewust zijn wat hun lichaam doet betekent dat lichaam en geest gescheiden zijn. Anders zou Ariadne niet zo snel zo sensueel bij een faun gaan liggen.
Het beeldje is slapend afgebeeld en dit roept vragen op: vertegenwoordigt de slapende Eros de rust die men vindt als de verlangens het zwijgen is opgelegd, zoals de stoïcijnen geloofden?
“ik snap de zin oppervlakkig wel maar kan hem niet goed uitleggen”
Analyse : Als je slaapt ben je niet meer bezig met dagelijkse problemen en wat je wel en niet hebt, wil hebben of zelfs moet hebben. Je verlangens zijn als het waren stil omdat je lichaam en geest in ruste zijn.
Het beeldje van de slapende Eros, de god van de liefde, wordt hier niet passioneel of sensueel weergegeven maar juist in diepe slaap.
De stoïcijnen geloofde dus dat er rust gevonden kon worden als men niet langer meer verlangde naar zaken en die betekenis is mogelijk in met dit beeldje uitgebeeld .
Een andere verklaring van dit beeldje is: een andere personificatie die de accentverschuiving illustreert waarop wij al eerder hebben gewezen in verband met het hellenistisch denken, in de richting van innerlijk leven en zelfbespiegeling, de wijsgerige systemen van distantie?
Analyse :
Distantie = afstand
In het vroegere hellenistische denken lag het accent op iets anders dan dit beeldje weergeeft. Vroeger in het hellenistische denken waren beelden gewoon die persoon die ze voorstelde, maar dit beeldje stelt niet alleen de persoon voor maar ook meteen een bepaalde ‘menselijkere’ eigenschap of betekenis. Misschien is het beeldje een uitbeelding van “de innerlijke rust als de verlangens zijn gestild” dit heeft dan betrekking op het denken over het innerlijk leven en zelfbespiegeling.
De Stoïcijnen : als je afstand kunt nemen (distantie) van je verlangens kom je pas tot innerlijke rust.
Deze verklaring lijkt dus heel erg op de vragen die werden opgeroepen over het beeldje van de slapende Eros alleen dan filosoferen ze erover of dit een andere personificatie.
Een afdoend antwoord is niet mogelijk, maar het feit dat dergelijke vragen gesteld kunnen worden duidt erop dat het bereik van de hellenistische kunst steeds groter werd.
Analyse :
Het feit dat ze kunnen vragen “betekend dit iets anders dan alleen die persoon ” laat al zien dat er een verschuiving plaats vind over de betekenis van de beelden in deze nieuwe periode hellenistische tijd.
( hier kwam ik pas achter nadat ik de vorige vragen geanalyseerd had)
Een voorliefde voor het kleine en het verfijnde (de details), werd gecombineerd met de neiging to het grote en het grootse ?
Analyse : deze zin geeft het begin van een nieuwe alinea aan. De zin wordt verder in de tekst helemaal duidelijk alleen ik snapte niet wat die zin te maken had met de voorafgaande tekst.
Wat snapte ik wel?
Ik snap wat Allegorie betekend, het feit dat een beeld (van een god,atleet etc) meestal maar een betekenis had. Het was die god, die atleet, maar dat later in de hellenistische periode de beelden een soort van 2e betekenis mee kregen. Die van normen, waarden, eigenschappen en misschien zelfs waarschuwingen.
De goden kregen minder invloed om de mens als godheid maar meer als personificaties en abstracties.
De verschillende contexten van de Nike beelden zorgen voor een andere betekenis. Niet alleen de reden waarom het beeld er is neergezet, maar ook de houding, de omgeving en de bewerking van het marmer laten zien dat het ene beeld een andere betekenis uitdraagt dan de andere.
Heeft de tekst geholpen het plaatje beter te begrijpen ?:
Wat ik nu beter begrijp is in hoeverre de filosofie van de Stoïcijnen van invloed was op de beeldhouwkunst. Hun manier van denken strekte zicht steeds verder uit en heeft nu dus de beeldhouwkunst bereikt.
Het beeldje van de slapende Eros sprak heel erg voor zich, de zoon van Aphrodite. Maar de reden waarom hij slapend is afgebeeld geeft inderdaad een hele mooie accentverschuiving aan in de vroegere hellenistische periode en deze nieuwe periode. Het is nog steeds een “god” maar er is een nieuwe dimensie bijgekomen.
De tekst heeft geholpen een nieuwe context voor het beeld duidelijk te maken. Ik begon een paar weken geleden aan deze tekst met een plaatje van een slapend kindje op een rots. Toen ik de tekst ging lezen kwam ik erachter dat het ging om Eros de god van de liefde, dit gaf het beeldje een andere betekenis. Het was niet zomaar een slapend kind. het was ook niet voor de hand liggend dat het ‘kindje’ slapend werd uitgebeeld. Want toen het nog gewoon een kind was vond je een slapend kind heel logisch. Maar dat het om Eros ging en dat hij slapend werd afgebeeld was niet logisch volgens de tekst. Doordat het niet logisch was gingen mensen speculeren en kwamen ze met een aantal filosofische verklaringen.
Nu kan ik zien aan de manier waarop deze ‘god’ is afgebeeld dat het beeldje niet uit dezelfde denkwijze van vroegere beelden is ontstaan als eerdere beelden uit de hellenistische periode. Want hiervoor werden goden altijd groots weergeven in al hun schoonheid,kracht of kenmerken.
